Кѳз карандысыздыктын  ѳткѳн отуз жылдык мезгилиндеги  Кыргызстандын соңку тарыхы республиканын аткаруу бийлигинин башчыларынын тигил же бул деңгээлдеги активдʏʏ ишмердʏʏлʏктѳрʏ менен эмес, кызмат орундарына чагылгандай тездик менен келип, ошондой эле  кыска убакытта кызматтан кеткендердин  болуп кѳрбѳгѳндѳй ʏлгʏ-мисалын тартуулаап келе жатканын жаап- жашырууга мʏмкʏн болбой калды. Себеби, февралдын башында бекитилген ѳкмѳттʏн жаңы курамы ѳкмѳт башчы менен  бирге кѳп болсо ʏстʏбʏздѳгʏ жылдын май айына чейин гана ѳз милдетин аткараары алдын ала айтылып жатат. Суверендʏʏлʏк башына конгон кʏндѳн баштап эле Кыргызстандын премьер-министрлери бир же эки жыл гана кызмат ордунда олтургандыгы, айрымдарынын  кызматты ээлѳѳ убактысы жылга да жете бербей, айлар менен  гана чектелип калганы белгилʏʏ.Демек, Кыргызстандын премьер-министрлеринин парады кѳчʏн дагы уланта турган болуп калды окшойт, параддын акыркысы болсун деп тилеп туралы.

КИМИСИ ЭМНЕСИ МЕНЕН  ЭСТЕ КАЛДЫ?

Эгемендʏʏлʏкѳ ээ болгондон берки мезгилде республиканын биринчи премьер-министри Насирдин Исановдун мезгилсиз ѳлʏмʏ калың журттун кѳңʏлʏн ѳйʏтʏп, арманын кѳбѳйтʏп келе жатат. Арманын кѳбѳйтʏп дегеним, эгерде Исанов кырсыктан ажал таппаганда, илим-билимдʏʏ  ѳкмѳт башчы катары кыргызга кандай кызмат кылып, кандай жаңылык жана ѳзгѳрʏʏлѳрдʏ алып келет эле деген суроо ошол бойдон жоопсуз калып кеткени ѳкʏнʏчтʏʏ болууда. Жокко сот да жок деп коет орустар мындайда.

Насирдин Исанов Кыргыз Республикасынын премьр-министрлик кызматында1991-жылдын 21-январынан ѳзʏ  жол кырсыгынан каза тапкан  1991-жылдын 29-ноябрына чейин  иштеген.

Андрей Иордан 1991-жылдын 29-ноябрынан тартып 1992-жылдын 10-февралына чейин премьер-министрдин милдетин аткаруучу болгон.

Турсунбек Чынгышевдин премьер-министрлиги 1992-жылдын 10-февралынан 1993-жылдын 13-декабрына чейин созулган.Кыргызстанды бʏгʏн бʏтʏндѳй жеп-жутаарга аз калып отурган коррупция баш кѳтѳрʏп баштаган ошол доордогу абалды «Азыр бизде акмактар менен  жалкоолор гана уурдабайт!» деген кейиштʏʏ сѳздѳрʏ менен элдин эсинде калды. «Сѳз деле иш» деп Лениндин айтканы эске тʏшѳт.

Алманбет Матубраимов  ѳкмѳт башчысы милдетин  1993-жылдын 13-декабрынан 1993-жылдын 14-декабрына чейин аткарган.

Кудай жалгап, Кыргызстандын премьер-министрлеринин арасынан  салыштырмалуу узагыраак иштегендерден бир гана Апас Жумагуловду бѳлʏп кѳрсѳтсѳ болот. Апас Жумагулов Кыргыз Республикасынын премьер-министрлик кызматын 1993-жылдын 14-декабрынан 1998-жылдын 14-мартына чейин аркалады.Бирок, Апас Жумагуловдун артында оозго алаарлык, кѳзгѳ толоорлук бирди-жарым иш-аракеттер калбаганы албетте, ѳкʏнʏчтʏʏ, ал андайга тажрыйбалуу ишмерлерден эле.

Кубанычбек Жумалиев кыргыз ѳкмѳтʏн кыска гана убакытка – 1998-жылдын 14-мартынан 1998-жылдын 23-декабрына дейре жетектеген.

Борис Силаев 1998-жылдын 23-декабрынан 25-декабрга чейин премьер-министр, ал эми 1999-жылдын 4-апрелинен 1999-жылдын 12 –апрелине чейин премьер-министрдин милдетин аткаруучу кызматын ээлеген.

Силаевди Жумабек Ибраимов алмаштырып,  ал премьер-министрлик кызматта 1998-жылдын 25-декабрынан 1999-жылдын 4-апрелине дейре иштеген. Премьер-министрлердин арасынан ѳз милдетине ѳтѳ жоопкерчиликтʏʏ мамиле жасагандардын бири дал ушул Жумабек Ибраимов  болгондугу талашсыз. 

Амангелди Муралиев премьер-министрлик постту 1999-жылдын 12-апрелинен 2000-жылдын 21-декабрына чейин ээлеген. 

Прагматик жетекчи катары бир катар  аракеттери менен эсте калган Курманбек Бакиев ѳкмѳттʏ  2000-жылдын 21-декабрынан 2002-жылдын 22-майына  чейин  жетектеп турган.

Николай Танаев  2002-жылдын 22-майынан  тартып 2005-жылдын 25-мартына чейин премьер-министр болгон. Парламенттик шайлоолордо  «бергенин алгыла да, кабинага киргенде ѳзʏңѳр билгиле!» деген балит технологиянын ураанын Аскар Акаев менен бирге кѳтѳргѳнʏ  улуу муундардын эсинен чыга элек болсо керек.

Медетбек Керимкулов кыргыз ѳкмѳтʏн  2005-жылдын 20-июнунан 2005-жылдын 10-июлуна чейин жетектеген.

Феликс Кулов Кыргызстандын премьер-министрлик кызматын 2005-жылдын 15-августунан 2007-жылдын 29-январына чейин аркалады.

Азим Исабеков Кыргызстандын премьер-министри болуп 2007-жылдын 29-январынан 2007-жылдын 29-мартына чейин иштеген.

Исабековду Алмазбек Атамбаев алмаштырып, ал 2007-жылдын 29-мартынан ошол эле жылдын 28-ноябрына чейин кыргыз ѳкмѳтʏн жетектеген.

Искендербек Айдаралиев республиканын премьер-министринин милдетин 2007-жылдын 28-ноябрынан 2007-жылдын 24-декабрына дейре аткарып турган.

Игорь Чудинов премьер-министрлик постто 2007-жылдын 24-декабрынан  тартып 2009-жылдын 21-декабрына чейин  иштеген. 

Данияр Yсѳнов  Кыргыз Ресаʏпубликасынын премьер-министрлик кызматында2009-жылдын 21-декабрынан 2010-жылдын 10-апрелине чейин иштеген.

Роза Отунбаева республиканын ѳкмѳт башчысынын милдетин 2010-жылдын 7-апрелинен 10-декабрга чейин аткарган. Отунбаева кыргыз саясатына качанкы унут калган   «декрет» деген сѳздʏ сʏйрѳп кирʏʏсʏ менен эсте калган десе болот. Баса, дал ошол кездерде «декреттер мыйзам кʏчʏнѳ ээ, бул жѳнʏндѳ декрет бар» деген белгилʏʏ сѳзʏн ошондогу юстиция министри Аида Салянова айтып калганы бар.

2010-жылдын 17-декабрынан 2011-жылдын 1-декабрына чейин премьер-министрлик кызматты Алмазбек Атамбаев экинчи жолу ээлеген.

Ѳмʏрбек Бабанов премьер-министрлик кызматты 2011-жылдын 1-сентябрынан 2012-жылдын 5-сентябрына чейин ээлеп турган.

Аалы Карашев 2012-жылдын  1-сентябрынан 5-сентябрына чейин премьр-министрдин милдетин аткарып турган.

Жантѳрѳ Сатыбалдиев 2012-жылдын 5-сентябрынан 2014-жылдын 25-мартына чейинки Кыргызстандын премьер-министри.

Жоомарт Оторбаев Кыргызстандын премьер-министрлик кызматында бир жылдан ашыгыраак, тактап айтканда  2014-жылдын 25-мартынан 2015-жылдын 1-майына чейин иштеди.

Темир Сариев кыргыз ѳкмѳтʏн 2015-жылдын 1-майынан 2016-жылдын 11-апрелине чейин жетектеген. Андан кийин Сооронбай Жээнбеков, Сапар Исаков, Мухаммедкалый Абылгазиев, Кубатбек Боронов, Садыр Жапаров, Артем Новиков болду.

ПАРАД КАЧАН ТОКТОЙТ?

Кыргызстан премьер-министрлердин санынын кѳптʏгʏ жагынан эле айырмаланбайт. Кыргыз ѳкмѳт башчыларынын арасында камалгандар да аз болбой жатканын ѳкʏнʏʏ менен белгилеп ѳткѳнгѳ аргасызбыз. Андайлардын бири экс-премьер-министр Мухаммедкалый Абылгазиев ѳткѳн аптада мыйзамсыз  баюуга шектелип,  эки айга камакка алынды. Дегеле,  Кыргызстанда ушул  кʏнгѳ чейин ѳкмѳт башчылыгына деңгээли жогору жетекчи келе электигин талдоочулар баса белгилеп жʏрʏшѳт.Премьер-министри баш болгон ѳкмѳттʏн кыска убакытта эле улам алмаша берʏʏсʏнѳ акыркы мезгилдерде  парламенттик башкаруу формасы деп аталган система ѳтѳ жагымдуу шарт тʏзʏп бергенин эксперттер бир добуштан баса белгилеп келишет.

Жума башында Жогорку Кеңеш ѳлкѳнʏн жаңы ѳкмѳтʏнʏн курамын бекитип,  жаңы премьер-министрин дайындаганы маалым болду.  Ошентип мурдагы эсеп палатасынын тѳрагасы Улукбек Марипов жаңы ѳкмѳт башчы болду.

Канткен менен  республиканын жаңы ѳкмѳтʏ ашып барса алты ай гана иштээри мʏмкʏн экендигин эксперттер белгилешʏʏдѳ. Анткени, парламенттик шайлоо май айында болушу ыктымал. Жаңы баш мыйзам кабыл алынса, анын ыйгарым укуктары, милдеттери чектелет. Референдумдан кийин парламенттик шайлоо болсо ѳкмѳт кетерин талдоочулар эскертишет. Жаңы Баш мыйзамдын редакциясында премьер-министр эмес, министрлер кабинетинин тѳрагасы деп аталат деген да сѳздѳр да айтылууда.

Албетте, жаңы келген ѳкмѳт деле алгылыктуу иш жʏргʏзʏп кетиши  оор болот деп айтууга мʏмкʏн. Экономикалык, саясий, кадрдык кризис,жакырчылык, жумушсуздук,  каржылык тартыштык, кымбатчылык быйылкы жылы да  ыргагын басаңдатпай улааарын алдын ала аңдап-багуу кыйын эмес. Конституциялык референдум, парламенттик жана жергиликтʏʏ кеңештерге депутаттарды шайлоолор, кыскасы ʏстʏбʏздѳгʏ жыл ушуга окшошогон  маслелердин артынан жʏрʏп эле ѳтʏп кетиши мʏмкʏн  экени турган сѳз.

Абдираим Мамытов