Кыргызстандык мыкты мушкер  Бекболот Абдылда уулу ММА версиясындагы эрежесиз эр уруш менен 14 жашынан бери машыгып келет. Талыкпаган эмгегинин артынан чет өлкөдө өткөн мелдештерге катышып, кыргыздын намысын коргоп келүүдө. Учурда алдыда боло турган мелдештерге катуу даярданып жаткан чагы.

Каарман тууралуу

Туулган жылы:

1994-жыл, 9-апрель

Бою: 175 см.

Салмагы: 66 кг.

Туулган жери:

Кара-Суу району

Кызыл-Суу айылы

Yй-бүлөлүк абалы: Бойдок

«Мушкер болушума ата-энем каршы болушкан»

-Мен Оштун Кара-Суу районунун Кызыл-Суу айылында туулгам.  Yй-бүлөдө 8 бир тууганбыз, 1 уул, 7 кыз, ата-энемдин эӊ кенже жалгыз уулу болом. Ата-энем эч жерде иштебейт, дыйканчылык менен алек. Бала кезимен жалгыз уул болгондуктан эрке бала  болуп чоӊойдум. Мектепке баргандан тартып эле балдар менен көп мушташчумун. Коркуу деген сезимди билчү эмесмин. 8-класста окуп калганымда айылдагы Нурлан деген агайым күндө мектептин спорт залында эрежесиз эр уруш боюнча машыктырчу. Спорттун бул түрүнө абдан кызыккандыктан, ошол кезде эле келечекте мыкты мушкер болуп,  Кыргызстанды чет өлкөгө таанытсам деген жакшы ой максаттар менен жашадым. Мушкер болом десем ата-энем, бир туугандарым каршы болушкан. Бирок мен өжөрлөндүм. Айтканынан кайтпаган мүнөзүм спотрко биротоло тартылып калуума себеп болду.

«Алгачкы жолу Бишкекте өткөн мелдешке катышып, жеӊишке жетишкенмин»

-Айылда машыгып жүрүп 9-классты аяктагандан кийин Ош шаарына келип, юридикалык колледждин сырттан окуу бөлүмүнө окууга тапшырдым. Андан кийин «Мухамед -Умар» спорт клубуна келгем. Ал жерде эрежесиз эр уруш боюнча 4 ай эле машыгып, Бишкекке кетип калгам. Борбор калаада бир тууган эжем экөөбүз соода-сатык менен алектенип жүрдүк. Алты айдан соӊ кайрадан спортко кайткым келип, Ош шаарындагы «Goldeh_team» спорт залына келгем. Бул залдан мени Нурлан Кулдашов деген машыктыруучум күндө кечинде саат 18.00дөн 20.00 чейин эрежесиз эр уруш боюнча машыктырды. Yч күн машыкканымдан кийин эле Ош шаарында өткөн мелдешке катышасыӊ деп мени даярдап жатканда, машыгуу учурунда колум сынып, катыша албай калганмын. Колум айыккандан соӊ Бишкек шаарында уюштурулган мелдешке даярданып, 1-орунду алып күмүш медаль, диплом менен сыйланганмын. Ошондон тартып спортко биротоло киришип кеттим.

«Менеджер, демөөрчү менен иштешем» 

- Мен спортко келгенден тартып машыктыруучуман сырткары атайын менеджер  жана демөөрчү менен иштешем. Менеджерим ар кайсыл өлкөлөрдө болуп жаткан мелдештерди мага сунуштап, таап берет. Ал мелдештерде жеӊгеним үчүн берилүүчү гонорардын 20 пайызын менеджерге берем, калган сумма өзүмө калат. Ал эми машыктыруучума көӊүлдөн чыгарып берем. Демөөрчүм болсо Ильяз Арстанбаев ал жөн гана жеке ишкер, болгону мага өз каалоосу менен жардам берип келет. Мени ушул күнгө чейин колдоп, кубаттап келе жаткан аты аталган инсандарга чоӊ рахматымды айткым келет. Анткени, менин жеӊишимде алардын салымы чоӊ. Менеджерим тез-тез чет жактарда профессионалдуу түрдө уюштурулган мелдештерди таап турат. Ошого байланыштуу башка өлкөлөрдө көп жүрөм. Ата-энем, бир туугандарымдан да тез-тез кабар алалбам. Апам мен үчүн сана тартып, көп кыжаалат болуп калат. Ата-энем пенсия жашындагы адамдар болгондуктан аларга көп нерселерди да айта бербейм. Ар дайым мелдешке  кетип жатканымда атама,  апама, эжелериме эч нерсе айтпай  машыкканы бара жатам деп коем.

«12 жолу жеӊишке жетишип, 4 жолу жеӊилгем»

-Ар дайым эрежесиз эр уруш боюнча машыгып жүргөндүктөн, ал машыгуумду дагы да өнүп-өстүрүү үчүн Казакстан, Россиядагы спорт залдарда машыгып келем. Ал жерде чакан гана уюшулган мелдештерде көп жолу катышып, 1-орунду багындырып жүрөм. 2015-жылы Тажикстанда өткөн турнирге катышып, жеӊишке жетишкеним үчүн 1000 доллар гонорар беришти. Андан сырткары  жыл сайын Бишкек шаарында жыл сайын эки жолу уюштурулган «WEF  Global»  эл аралык мелдешине  катышып, республика чемпиону болдум. Учурда  «WEF  Global» мелдешин  бир да калтырбай катышып келем. 2017-жылы демөөрчүлөрдүн жардамы менен Таиландга машыгуу үчүн 10 мыкты мушкер балдар чогулуп бир жарым айга барып келдик. Таиландда жүрүп да ар кандай мелдештерге катышып жеӊүүчү аталдым. Эсептеп көрсөм мелдештерде 12 жолу жеӊип, 4 жолу жеӊилүү ызасын тартыпмын.  Азыр да алдыда боло турган мелдештерге  даярданып жатам. Спорттон сырткары эч кандай жумуш менен алектенбейм. Бүт убактымды, күчүмдү спортко гана жумшап келем. Спортчу алып келген жеӊиши менен гана элге барктуу болгондуктан ар убак жеӊгенге гана аракет кылам.

 «Элим үчүн кызмат кылган элдин уулумун»

-Спорт жаатына аралашкандан тарта көп кыйынчылыктар баштан өттү. Мени көралбагандар да бар, чынын айтсам, ар кандай бут тосуулар болду. Ошол кыйынчылыктарды  сабырдуулук менен жеӊип олтуруп учурда өзүмө ишенген мыкты мушкер боло алдым. Менеджерим кайсыл жерден болбосун мелдеш боло турганын айтса, мен дароо даяр болуп турганга аракет кылам. Ошол мелдештерден алган гонорар акча каражаттар менен кеӊири эле жашап келе жатам. Андан сырткары машыктыруучумун кеп-кеӊештерин алып турам.

Ар бир спортчу  кайсыл учурда болбосун мелдешке барган жерде биринчи кезекте өзүн эркин кармаш керек. Чемпион болуп  медаль же чемпиондук кур алган кезде да сүрдөбөш керек. Ошондо гана ийгилик  багынат. Буюрса, келечекте дагы жакшы ой- максаттарым бар. Колумдан келишинче чет жактарга чыгып, Кыргызстандын желегин желбиретип  өлкөбүздүн атын чет жактарга  чыгарууга дайым даярмын жана ар убак эл кызматындагы элдин уулумун.

Батма  Суранова

Өлкөнү дүйнөгө таанытуунун бир жолу бул спорт. Акыркы кезде өлкөбүздүн желегин желбиреткен спортчуларыбыз көбөйгөнү көз кубантат. Спорт дүйнөсүнө келгенине саналуу эле убакыт болгонуна карабай өз чөйрөсүндө ийгилик жаратып жаткан жаштардын бири Элзада Момунжанова менен тааныштырабыз. Бош убактысында комузда кол ойнотуп, жылкы минген Элзада спорттогу ийгиликтери менен бөлүштү.

«Биздин үй-бүлө спортко жакын»

-Yй бүлөдө төрт бир туугандын кенжесимин. Эки агам, бир эжем бар. Өзүм спортко 16 жашымда келдим. Негизинен биздин үй-бүлө спортко жакын десем туура болот. Анткени ата-энем да жаш кездеринде волейбол ойношчу экен. Өзгөн районунун Жалпак-Таш айылынан болобуз. 8-класска чейин айылда окуп, андан кийин шаардагы Уркуя Салиева атындагы таланттуу балдардын интернат-лицейинде окудум. Апам медайым, айылдык кеӊеште депутат, атам ишкердик менен алектенет. Yй-бүлөбүз чогулуп калсак волейбол, баскетбол ойной турган адатыбыз бар.

Улуу агам Элдияр эрежесиз эр уруш, кикбоксинг, грэпплинг боюнча спорт чеберин толтурган, кесиби боюнча эсепчи болуп иштейт. Эжем Элгиза волейбол ойноп, жеӊил атлетика менен машыгып жүргөн, учурда турмушка чыгып, үйдө баласы менен алек. Ал эми Эдилбек агам кыргыз күрөш менен машыгып жүрүп, ден соолугуна байланыштуу ал спортту таштап, учурда волейбол ойнойт. Мен болсо Ош мамлекеттик университетинин эл аралык мамилелер факультетинин 1-курсунун студентимин.

«Спорт менен машыкканымда апам каршылык көрсөттү»

-Алгач спорттун алыш, бел боо күрөш түрү менен машыгып баштагам. Эне деген ушундай жан экен, спорт менен машыгып баштаганымда апам дароо эле каршылык көрсөттү. «Кыз балага болбойт, келбетиӊе да таасир этет» деп тыйды. Мен ага болбой машыгууну таштаган жокмун, апама айтпай машыгууларга качып барып жүрдүм. Убакыт өтүп, ийгиликтерге жетишип жатканымы көрүп, колдоп калды.

 2018-2019- жылдарда спорттун алыш түрү боюнча  Кыргызстандын, Азиянын чемпиону болдум. Yстүбүздөгү жылдын март айынын 30-31де спорттун пенчак-силат түрү боюнча Ташкент шаарында өткөн мелдешке катышып алтын медалга ээ болдум. Ачык чемпионат болгон үчүн Борбор Азия өлкөлөрүнө кирбеген да мамлекеттер катышты. Өзүм ушу-саньда менен көп убакыт машыгып жүргөм. Бул жолу пенчак-силат  боюнча килемге чыктым, бир аз оор болду. Анткени эки спортттун түрү эки башка.

«Оюмда Кыргызстандын желеги желбиресе экен дейм»

-Менин салмак категориям 55 килограммды түзөт. Андыктан бул салмакта мелдешке чыккандар көп болот. Башка салмактагылар салыштырмалуу азыраак болот. Менин салмагымда көп болгон үчүн килемге да көп чыгууга туура келет. Анткени атаандаштар көбүрөөк. Улам мелдешке чыга берсеӊ бат чарчайсыӊ, ошондуктан биздин салмакта жеӊишке жетүү кыйыныраак. Ар дайым спортчулар бул категорияда саны 20дан ашып кетет. 

Башка өлкөгө барганда биринчи эле оюмда Кыргызстандын желеги желбиресе экен, гимни ырдалса экен деп тилейм. Гимн жаӊырып баштаганда кээде ыйлаган күндөрүм да болот. Ошончо мамлекеттин ичинде кыргыз ким экенин таанытып жатканыбызга кубанабыз. Аны сөз менен жеткирүү кыйын.  Килемге чыгып баратканда келме-сүрөөлөрдү айтып, Алладан тиленип чыгам.

«Күчтүү машыгуулардын жыйынтыгында ийгилик жараттык»

-«Алыш» спорт комплексине жаӊы барган кезде "Алыштын" директору Чолпонбай Эрмекбаев агайга кирип, мага машыктыруучу керек экендигин айттым. Ал киши мага азыркы машыктыруучум Исамидин Султанов агай менен тааныштырды. Агай спорттун алыш түрү боюнча дүйнөнүн үч жолку, Азиянын эки жолку чемпиону. Менин бүгүнкү күндөгү ийгиликтеримин себепчиси. Негизи Исамидин агай кыз балдарды албайт экен. Анткени кыздар бат эле кетип калат деп көп учурда машыктыргысы келбейт. Мага деле ошондой мамиле кылды окшойт. Анан мен «муну көрсөтүп бериӊизчи, буга түшүнбөй жатам» деп тынымсыз бара берет болчумун. Ошондо түшүндү окшойт, менин катуу кызыгуум бар экенин. Кийин балдарга кошуп алып, машыгуулурды өткөрүп жүрдүк. Күчтүү машыгуулардын жыйынтыгында 6 айдан кийин ийгилик жараттык. Алыш күрөшү боюнча өлкөнүн чемпиону аталдым.

 «Көчөдө мушташпайм»

-Көчөдө мушташпайм. Эгер балдар тийишсе, анда өзүмдү коргой алам деп ойлойм. Шаарда кыздар арасында чогулуп мушташканды «толпа» деп коюшат. «Биз менен барып бербейсиӊби, бизге кошулбайсыӊбы» дегендер болот. Албетте, барбайм же кошулбайм деп эле кесе айтам. Эгер көчөдө кандайдыр бир конфликт чыкса деле кара күчкө салбастан, кечирим сурап кетип калам.

«Окуу жайым жылуу тосуп алды»

-Март айынын башында Өзбекстандын Жизах шаарында өткөн пинчак силат спорту боюнча Борбор Азиянын алтын куруна ээ болгом. Ошондон келгенимде декандын орун басары Марс Парпиев агай ректорубуз Каныбек Исаков агайга кирерибизди айтты. Менин шартым болбой, кайрадан дагы мелдештер башталып агайга кире албай калдым эле.  Кийинки мелдеш да кайрадан Өзбекстанда болуп, бул жолу Ташкент шаарына бардык. Ал жактан да ийгилик менен келген соӊ окуу жайым жылуу тосуп алды. Окуу жайдын ректору Каныбек Абдуваситович окуумдун келишимдик акысынан 100 пайызга бошотту. Албетте, кичинекей ийгилигиме окуу жайымдын да колдоо көрсөтүп жатканы кубандырбай койбойт экен. Бул да болсо мен үчүн стимул. Алга умтулууга өбөлгө.

Элира Чынтемир кызы

24-мартта Бишкек шаарында өткөн Кыргызстандын биринчи лигасында  жеӊишке жетишкен  Ош шаарынын  «Nomad» баскетбол клубу  алтын медаль жана кубокко ээ болушту. Ийгиликке жетишкен  команданын  жетекчиси «Nomad» баскетбол клубунун жетишкен ийгиликтери жана түптөлүшү тууралуу айтып берди.

«Биздин курамда 30 бала бар»

- Негизги аталган баскетбол клубу түзүлө электе  5-6 дос балдар менен эле чогулуп, бош убакта баскетбол ойноп жүрчүбүз.  Баарыбыз отуз жаштан өткөн, ар кандай кызматта иштеген досторбуз. Болгону, баскетбол ойногонго кызыкчубуз. Кийин баарыбыз чогулуп олтуруп баскетбол оюнуна  жакшы көӊүл буруп, чоӊ топ түзөлү деп интернет булактарынан калоочуларды «баскетбол  ойногонго келгиле»  деп чакыруу жасадык. Ошондон улам мурдатан баскетболго кызыккан,  ар кандай жаштагы мырзалар бизге кайрылышып, биздин курамга кошулушту. Учурда  биздин топто 30 бала бар, алардын 20сы гана шаардын атынан мелдеш оюндарына катышышат.

«Түзүлгөнүбүзгө бир жыл болду»

- «Nomad» баскетбол клубу  2018-жылдын апрель айында түзүлгөн. Биздин курамдын атын  «Nomad» деп койгонубуздун себеби, 2018-жылы III Дүйнөлүк көчмөндөр оюну биздин өлкөдө өтө тургандыгына байланыштуу, баскетбол курамынын балдарынын өз ара сүйлөшүүлөрүнүн натыйжасында англис тилинен алынган «Nomad»  деген сөздү өз командабыздын атына ыйгардык.  Ал  сөз кыргыз тилине которулганда «көчмөн» дегенди түшүндүрөт. Ошондон тартып аталган ат менен ар кандай мелдештерге катышып,  өз деӊгээлибизди көрсөтүп келе жатабыз.

«Кыргызстан биринчи лигасына 14 команда катышты»

-Кыргызстандын экинчи чемпионаты болгон биринчи лигага катышып калганыбыздын бирден бир себеби  былтыр жайда Бишкек шаарында баскетбол аянтчанын ачылышына карата турнир өткөн. Ал турнирге 80 команда катышкан, алардын катарында биз да катышып 2- орунду алганбыз. Ошондон улам Кыргызстандын биринчи лигасына катышууга чакыруу алдык. Биринчи лигага катышуу үчүн  даярдыктар Бишкек шаарында январь айында башталган. Биздин команда да дем алыш күндөрү Бишкек шаарына барып башка командалар менен биргеликте машыгып жүрдүк. Ош шаарында баскетбол ойноочу аянтча жок болгондуктан машыга албадык. Жакшы машыкпай туруп эле 24-мартта өткөн Кыргызстандын  биринчи лигасында жеӊишке жетишип, өлкө чемпиону аталдык. Албетте, бул биз үчүн чоӊ кубаныч. Биринчи лигада жеӊишке жеткенибиз үчүн жогорку лигага жолдомо алдык. Жогорку лигага 8 команда катышат.  Биз шаардын курама командасы болгондуктан  турнирге баратканда Ош шаарынын спорт комитети мамлекет тараптан каралган акчадан  бөлүп берди. Кандай болгон күндө да бизге  аз болсо да көмөктөшкөн Ош шаарынын мэриясына жана Ош шаарынын спорт комитетине ыраазычылык билдиребиз.

«Жеӊишке жетүү оӊой болгон жок»

-Жеӊишке жетүү оӊойго турбады. Анткени, ал кезде ар кандай  ойлор болчу, оюнда  жеӊебизби же жеӊилип калабызбы деген. Кызыктуу оюндар көп эле болду. Бирок финалдын орду өзгөчө болгондуктан чечүүчү этапта «Политех 2» командасы менен беттештик. Бул чындыгында күчтүү клуб болчу. Биз аларга 20 упай айырма менен  биринчи оюнда жеӊилген болчубуз, баарыбыздын маанайыбыз аябай чөгүп кетти. Экинчи, үчүнчү оюндарды жеӊип, чечүүчү оюнда жеӊишке жеттик.

Учурда биринчи лиганын гана  жыйынтыгы чыккан,  ал эми жогорку лиганын оюндары бүтө электигине байланыштуу оюн дале Бишкекте уланууда. 20-апрелде  бардык жыйынтык чыгып салтанаттуу азем өткөрүлөт. Ал кечеде жеӊишке жетишкен командаларга  спорттун чеберлигине кандидаттык чин берилет, андан сырткары  медаль, мактоо баракчасы, кубок менен куттукташат.

«Ошко баскетбол аянтчасы  курулса…»

- Ушул тапта Ош шаарында баскетбол боюнча эки гана машыктыруучу бар, анын бири  Руслан Мажитов – чыныгы баскетбол оюнчусу. Ал спорт комитетинде иштейт.  Руслан биздин машыктыруучубуз. Калгандары ар кандай кесип ээлери болгондуктан күндүзү жумушта болушат. Бир жумада үч жолу  түнкү саат 22.00дөн  24.00 чейин машыгабыз. Ош шаарында баскетбол аянты жок болгондуктан  Ош мамлекеттик университетинин сырткы аянтында ойноп жүрдүк. Жабык жерде ойнойлу деп бир мектептин жетекчиси менен сүйлөшүп мектептин залында машыктык. Андан соӊ «Газпром» куруп берген спорт комплексинде да машыгып  жүргөнүбүздө белгисиз себептерден улам  ал жерден чыгарып коюшту. Азыр кайрадан шаардагы мектептердин биринде жумасына үч жолу  кечинде  машыгып жатабыз. Ал жерге да айына 5 миӊден акча төлөйбүз. Акчаны өз чөнтөгүбүздөн чыгарабыз. Бизге мамлекет тараптан баскетбол аянтчасын  куруп беришсе жакшы болмок.

«Ташкент шаарына чакырып жатышат»

- «Nomad» баскетбол клубунда ушул эле атты алып жүргөн кыймыл да бар. Кыймыл баскетбол менен гана чектелбестен, ар тараптуу иш чараларды өткөрүп турат.  2018-жылы Ош шаарынын күнүнө карата  баскетбол боюнча турнир уюштурдук. Ага Кыргызстандын бардык облустарынан жана Өзбекстан, Казакстандын шаарларынан  келишип 36 команда катышышты. Апрель  айынын  ортолоруна жайкы эл аралык турнир уюштуралы деп жатабыз. Ал оюнга  Өзбекстандан да келишет. Учурда спорт аянтчалар сүйлөшүлүүдө. Ташкент шаарына да биздин баскетбол клубунун мырзаларын чакырып жатышат. Буюрса, ал жактарга да барабыз.

«Бут кийимдерди буюртма менен алдырабыз»

-Баскетболго оюнчуларды кабыл алууда машыктыруучу алгач аларды физикалык жактан  денелерин чыӊалтып даярдайт, топ таш ойногонду үйрөтөт. Андан соӊ өз ара колу менен топту кантип ойнош керектигин  үйрөнүшөт. Командага кошулган соӊ гана тактикаларды үйрөнөт. Негизи оюн аянтчасында баскетбол ойногон  беш адамдын өзүнүн аткарган кызмат ордулары бар. Ошого жараша бут кийимдерди кийишет. Бир эле бут кийим баарына туура келе бербейт. Оюнга  кийчү бут кийимдер орто эсеп менен 150 доллар турат. Андай бут кийимдерди   бизде сатпагандыктан, интернет булактарынан буюртма берип сатып алабыз. Ал эми команданын кийимдерин  өзүбүз тиктиребиз, айрым учурда демөөрчүлөр тиктирип беришет. Баскетбол ойногондо балдар  7чи  көлөмдөгү топ менен ойношсо, кыздар 6чы көлөмдөгү топ менен ойношот. 

«Түштүк аймагындагы баскетболдун деӊгээлин жогорулатабыз»

-Биздин курамга азыр да баскетбол ойногонго кызыккан каалоочу мырзаларды кабыл алабыз. Курамга кабыл алууда жашына чектөө жок, болгону биз менен жакшы мамиледе болуп, оюнда өзүн мыкты көрсөтө алган мырзалар негизги курамга кошулушат. Максатыбыз – түштүк аймагындагы баскетбол оюнунун денгээлин жогорулатуу. Келечекте  баскетболду өтүктүрүү үчүн  мүмкүнчүлүгүбүзгө жараша аракет кыла бермекчибиз.

Батма Суранова

Съездбек Таштекеевдердин үй-бүлөсүн шахматчылардын үй-бүлөсү десе болот. Коомдо өз ордун таба албай жүргөнү канча. Съездбек мырза 9 баланын атасы, алты уул-кызы шахмат боюнча түрдүү мелдештердин чемпиондору. Шахматчыларды тарбиялаган ата балдары тууралуу кызыктуу маек куруп берди.

«Шахматта негизги атаандаштарым - балдарым»

-Өзүм Токтогул районунун кулуну болом. Кыргыз улуттук университетинин филология факультетин бүтүп, жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдарында, 1-Май райондук администрациясында көп жылдар бою эмгектендим. Бүгүнкү күндө болгон убактымды балдарга арнап жүрөм. Жубайым Гүлбарчын Нарындын кызы, кесиби боюнча эсепчи, тарбиячы. Учурда балдар менен алектенип үйдө.

Өзүм бала кезде, кийин студенттик кездерде шахмат ойноп жүрдүм. Учурда балдарым менен ойнойм, негизги атаандаштарым ушулар (күлүп). Мен жашоодо балдарды эркин тарбиялоо стилин тандап алгам. Тентектик кылса да унчукпайм. Балдарым кичинекей кезинде кошуна балдар менен тентектик кылганда эми буларды кантип тарбиялайм деп ойлонгон күндөрүм болду. Себеби, аябай энергиялуу, анан үч эркек бала удаа болчу да. Ошондой күндөрдүн биринде оюма шахмат келди. Шахмат акыл, күчтү талап кылган оюн, өзү турмушка окшош, турмуш-күрөш сыяктуу шахмат да дал ошондой. Спорттун бул түрү биринчи кезекте балдарымдын логикалык ой жүгүртүүсүн өстүрүүгө үйрөтөт, бош убакытта алек болуучу эрмек деген жыйынтыкка келдим.  Ошентип шахматтын биринчи кезекте биздин үйгө тийгизген таасири тарбиялоо, акыл-жөндөмдү өстүрүү болду.

«Ар бир баланын деӊгээлине жараша жекече мамиле кылам»

-Башында чемпион болуп кетебиз деп ойлогон эмесмин. Жарым жыл убакыт өтүп эле балдарым мелдештерге катыша баштады. Баары өз курагында жакшы жыйынтык көрсөтүштү. Шахмат тууралуу шыгын байкап калып, өзүм да олуттуу мамиле кылып калдым. Бул багытта адабияттарды окуйм, азыр көп нерсени интернеттен карайм, ар бир баланын деӊгээлине жараша өзүнчө, жекече мамиле кылам. Шахмат ойноодо ар биринин стили болот, бирөө чабуул кылып ойнойт, экинчиси коргонуу жолу менен ойнойт. Баланын ойноо стилине карап туура мамиле жасаса ошондо ийгилик жаралат.

Негизи балдарды кайсыл өнөргө болбосун эртерээк үйрөтүп баштаган жакшы. Балдарымдын улуулары 5-7 жаштарда шахмат ойноп баштаган. Учурда шаардын борборунда шахмат боюнча жеке мектеп ачып, балдарды окутуп жатабыз. Ал жерге 4 жашка чыккан балдардан тарта келишет. Жашы өтүп калды, кечигип калат деген нерсе жок. Эӊ негизгиси ар бир нерсени баштаган маанилүү. Балдар губка сыяктуу, кабыл алуусунда чек жок. Негизгиси туура багыт берүү, үйрөтүү, сүйүү, эмгекчилдик. Балдардын да умтулуусу күчтүү болуусу керек. Шахматта жети өлчөп бир кесүү зарыл, интуиция, сезгичтик талап кылынат.

Биздин үй-бүлөдө күнүнө мынча саат шахмат менен машыгуу деген жок. Ар бир баланын мектептеги графиги ар түрдүү. Көбү эрте менен чыгып кетип, сабактан кийин бий ийримине, англис тил курстарына катышып кеч киргенде келишет. Ошон үчүн негизги машыгуу күнүбүз дем алыш күндөргө туура келет. Айрым күндөрү үйдө ич-ара мелдештер болуп калат.

"Арзыбек жардамчым…"

-Балдарым тууралуу айта турган болсом, Аллага чексиз шүгүр, 5 уул, 4 кыздын атасымын. Эӊ улуу уулум Арзыбек18 жашта, учурда юридикалык академиянын 1-курсунун студенти. Сабактан сырткары «Таалим креатив» деген мектепте шахмат боюнча сабак берет. Балдардын улуусу болгонгобу, жоопкерчилик көбүрөөк ушул балама жүктөлүп, менин оӊ колум. Балдарды экөөлөп нары-бери жетелейбиз. Кыргызстанды үч жолку чемпиону, көптөгөн эл аралык мелдештердин катышуучусу. Шахматтан сырткары дзюдо менен машыгат.

«Руслан 8 жашында  спорт чеберине талапкер болгон»

-Экинчи уулум Руслан 16 жашта, Азиянын 3 жолку чемпиону, учурда улуттук компьютердик гимназиянын 10-классында окуйт. Ал да окуудан сырткары шахмат боюнча машыктыруучулук менен алектенет. Өлкөнүн өз курагындагы балдар арасында 9 жолку чемпиону. Кыргызстандын тарыхында 8 жаштагы алгачкы спорт чеберине талапкер болгон спортчу. 13 жашында спорт чебери наамын алган. Өзү математикага кызыккан үчүн олимпиадаларга катышып алдыӊкы орундарга чыгып жүрөт. Машыктыруучулукка потенциалы жогору деп билем. Китепке аябай кызыгат, дүйнөлүк көп чыгармаларды окуп койду, эрки күчтүү. Келечекте мыкты машыктыруучу болсо керек деп ойлойм.

«Алмаз эрке бала»

-Yчүнчү уулум Алмаз 9-класста окуйт. 7 жашында Индиянын Нью-Дели шаарында өткөн Азия чемпионатында 3-орунга ээ болгон. Кыргызстандын 5 жолку чемпиону. Сабактан сырткары дзюдо менен машыгат. Шайыр бала болгон үчүн үйдүн эркеси, эрке бала деп коебуз. Экономист болом деп жүрөт.

«Назира кызым апасынын жардамчысы»

-Төртүнчү перзентибиз Назира кызым, 6-класста окуйт. 5- 7 жашында Азия тандоо турларында жакшы ийгиликтерди багындырган. Өткөн жылы Ысык-Көлдө өзү теӊдүүлөр арасында чемпион болду. Сабакты жакшы окуйт. Назира дарыгер болсом деп кыялданат. Ошого байланыштуу предметтик сабактарды жакшы окуп, өзүн даярдап жүрөт. Yйдө апасынын жардамчысы.

«Айжан дүйнөнү багындыргысы келет»

-Айжан 8 жашта, 2-класста окуйт. Азиянын 3 жолку чемпиону, Кыргызстанда өз курагындагылар арасында 3 жолку чемпиону, 5 жашынан тарта чемпиондукту багындырып келет. Дүйнөнүн чемпиону болгусу келет. Балалык кыялдары көп. Ошолорго жеткенге мүнөзү жооп берет. Себеби, эмгекчил кыз.

«Нурсултан мектепке даярданып жүрөт, 5 жашында чемпион болду»

-Нурсултан уулум 6 жашта. Мүнөзү бир аз тентек. Негизи балдарым кичинекейинде тентегирээк болушат. Тентекчиликти оӊ маанисинен алганда энергия деп билем. Себеби, энергиясы бар балдар күчүн тентектиктен чыгарат. Бул жагынан алып караганда Нурсултан тентек, мектепке барам деп даярданып жүрөт. Агалары менен кошулуп дзюдого, сүрөт ийримине барат. Англис тилин үйрөнүп баштады, жазганды, окуганды үйрөнүп калды. Өткөн жылы 5 жаштагылар арасында эл аралык турнирде чемпион болду.

«Аидадан үмүтүм чоӊ»

-Аида кызым 4 жашта. Агаларына, эжелерине эркелеп эле жүрөт. Аларга кошулуп шахмат ойногонду өздөштүрүп калган. Азырынча олуттуу мелдештерге катыша элек, үйдө эле ойнойт. Келечекте Аидадан да үмүтүм чоӊ. Кенжелерибиз Анара 2 жашта, Уланбек 1 жашка чыга элек.

 «Жеӊилүүнүн артында чыйралуу бар»

-Спортто жеӊилүүнүн пайдасы чоӊ. Себеби жеӊилүү болбосо ийгилик жаралбайт. Балдарымын арасында Руслан кичине кезинде жеӊилүүнү өзгөчө кабыл алчу. Утулган сайын ыйлачу. Ошол кезде баламды шахмат ойнотпой эле койсомбу деп да ойлонуп, түйшөлүп жүрдүм. Кыздарымын арасында Айжан да жеӊилип калса ыйлап, катуу ызаланат.  Жеӊилүүнүн артында чыйралуу бар.

«Балдардын ийгилиги мага энергия берет. Чарчап турсам да ушуларды карап эс алам»

-Ар бир ата-эне коомго пайдасы тийген уул-кыз тарбияласам деп тилек кылат. Мойнубузда чоӊ жоопкерчилигибиз бар. Ошол жоопкерчиликке туура жооп бере алсам экен деп Кудайдан тилейм. Балдарыма жакшы бир жол көрсөткөнгө дайыма аракет кылам. Убакытты туура пайдалангыла, убакыттан уттурбагыла, убакыт алтындан да кымбат деп көп айтам. Баскан- турганыбыз менен балдарга үлгү болсок дейм. Балдардын ийгилиги мага энергия берет. Чарчап турсам да ушуларды карап эс алам.

Элира

Чынтемир кызы