АЛЯСКАДАГЫ ЖОЛУГУШУУ

АКШ президенти Дональд Трамп менен Орусиянын президенти Владимир Путиндин 15-августта Аляскадагы жолугушуусу эл аралык эксперттер тарабынан “АКШ-Орусия” саммити деп аталып калды. Кыргыздар айтмакчы, той да болду, тойдун эртеси да болду.

НЕГЕ АЛЯСКА?

Эки лидердин жолугушуучу жайы Аляска деп бекеринен тандалган жок. Бирок, Аляска бир кездерде Орусия империясынын аймагы болгондуктан, тандалып алынды деген версия суу кечпейт.

“Географиялык жактан алганда, Орусия менен АКШ коңшулаш”, -дейт Орусиянын президентинин жардамчысы Юрий Ушаков.Ага негиз бардай. Москвадан деле, Вашингтондон деле бул штаттагы эң ири шаар-Анкорижге чейин самолет менен жети саатык жол жʏрʏʏʏ керек.Ал эми континенттерди бɵлʏп турган Беринг кысыгы аркылуу Америкага кеткен жол болгону 4 чакырымды тʏзɵт,кошуна эмей, эмне анан?

Президенттер жолугушчу жер катары Аляска — алардын коопсуздугун камсыздоо максатында тандалып алынган.Трамп да, Путин да абдан эле керектʏʏ, айрымдарга ɵтɵ зарыл бута экендиги айтпаса да белгилʏʏ. Экинчиден, бул жолугушууда эки президент тең чакырылбаган коноктордон жана кеңешчилерден алысыраак тейде,”тет а тет” сʏйлɵшʏʏлɵрʏ зарыл эле. Башка жай, мисалы Абу-Даби же Дубай болгондо, “кокусунан жолугуп калуу” ыктымалдуулугун жокко чыгарууга мʏмкʏн эмес.Андайдын кыныгын алып бʏткɵн Зеленский, мисалы, Аляскага “кокусунан” учуп жете албайт.

ʏчʏнчʏдɵн, эгерде президенттер Украина боюнча сʏйлɵшʏʏлɵрдʏн соңуна чыга албай калышса, анда Трампта да, Путинде да башка темалар деле бул жерде жетиштʏʏ:Арктиканы бɵлʏштʏрʏʏ, ɵздɵштʏрʏʏ жана бул маселеде эки ɵлкɵнʏн кызматташтыгы, авиа байланыштарын калыбына келтирʏʏ ж.б.

ЖИРИНОВСКИЙ:”УШУЛ ЖЕРДЕ ПУТИН МЕНЕН ТРАМП КЕЛИШИМ ТYЗYYСY ЫКТЫМАЛ”

Владимир Жириновскийдин кɵзʏ ɵткɵнʏнɵн бери ʏч жылдан ашуун мезгил ɵттʏ, бирок анын кɵзʏ ачыктык кылган сɵздɵрʏн ушул кезге чейин айтып жʏрʏшɵт.Кɵрсɵ, айтылуу саясатчы Путин менен Трамптын Аляскадагы жолугушуусун да алдын ала айтып коюптур.

“Орустук башкы маселе! Ушул жерде Путин менен Трамптын жолугушуусу болот жана алар келишимге келʏʏсʏ мʏмкʏн, -деген Жириновский Владимир Соловьевдун прогроаммасында.-Бул эң сонун жетишкендик болот”.

Программаны алып баруучунун ɵзʏ жана коноктору анда мыйыгынан жылмайышкан, сыягы ишенишкен эмес.Владимир Вольфович муну Трамптын экинчи мɵɵнɵтʏнɵ чейин, болгондо да Орусиянын Украинага карата согуш ачканынан мурда айтып жатпайбы!

Ырас, сʏйлɵшʏʏчʏ жайды саясатчы алдын ала айткан эмес, бул абдан назик жана болочок анализ ʏчʏн иш жʏзʏндɵ принципиалдуу деле маселе эмес.”Ушул жерде” деп саясатчы жолугушуучу жайды эмес, жолугушууну талап кылган кырдаалды айтып жатканын орус тилинен кабардар адам тʏшʏнɵт. Бирок саясатчы Аляскадагы сʏйлɵшʏʏлɵрдʏн болжолдуу акыбеттерин майда-чʏйдɵсʏнɵ жеткире сʏрɵттɵгɵн:

“Алар эмнени макулдашышат?, -деп тʏшʏндʏрмɵ берген анда Жириновский.-Биз Украинадан Львов жана беш районду бɵлʏп алабыз.Ал НАТОго киреби, Евробиримдикке киреби, каякка кирсе, ошол жакка кирсин, бирок Новороссиянын баары, ал макулдук берет, аныгыраагы, каршы эмес, орусиялык туунун алдында болот. Крым жана Донбасс сыяктуу”.

Жириновский Трампка бериле турган Нобель сыйлыгынын жагдайында да айткан (ал кезде бул туурасында али сɵз да жок эле).Трамптын Орусия, Кытай, Европа менен болуучу глобалдык мамилелери жагдайында алдын ала айтып ɵткɵн.

“Жана Орусия, Кытай менен да нормалдуу мамиле болот.Бирок, ушуну менен бирге, ал Европаны саайт, аны муунтат. Неге дегенде, Европа ага жек кɵрʏндʏ болуп калган. Ал андан качкан”, — деген ал.

Жириновский аягында АКШнын жакынкы келечегин да сʏрɵттɵгɵн. Анын эсебинде, Трамп, аныгыраагы, анын ʏй-бʏлɵсʏ АКШны 2040-жылга дейре, оболу ɵзʏ, андан ары кызы жана кʏйɵɵ баласы башкараарын эскерткен.

“Бул ʏй бʏлɵ тарыхка эң мыкты президенттер Рузвельттен мыкты, баарынан мыкты президенттер катары кирет”, -деген ал.

Саясатчынын кызы, Жириновский Фондунун жетекчиси Анастасия Боцан- Харченко атасы эч кандай кɵзʏ ачык же тɵлгɵчʏ эместигин, жɵн гана кең эрудициялуу, стратегиялык акыл жана саясий сезимталдык менен ой жʏгʏрткɵн мыкты аналитик болгонун баса белгилейт.

Жириновский токсонунчу жана нɵлʏнчʏ жылдарда эле орустар менен украиндерди Ирак, Кувейт, Сербия жана Хорватия сыяктуу бири-бирине тукуруу саясаты жʏргʏзʏлʏп жатканын, югославиялык жана ирактык сценарий Орусия менен Украинада да сыноодон ɵткɵрʏлɵɵрʏн кайра-кайра эскертип турганы белгилʏʏ.Бирок, ал мезгилдерде андай эскертʏʏлɵр кемсинткен жылмаюу менен гана кабыл алынып жʏргɵндʏгʏ жалпыга маалым.

“Жириновский тарыхый процесстерди эң мыкты билген жана бул анын божомолдорунун ɵтɵ тактыгынын бир гана “сыры” ”, — дейт кызы Анастасия.

АЛЯСКАНЫН ТYПКY КАЛКЫ ОРУС ТИЛИНДЕ СYЙЛƟЙТ

Беринг кысыгынын кеңдиги 86 чакырымды тʏзɵт. Орусиянын Ратманов аралы менен АКШнын Крузенштерн аралынын ортосундагы минималдуу аралык болгону 4 чакырымга жетет.Алясканын тʏпкʏ калкынын англис жана ɵздɵрʏнʏн илгерки тилдеринде сʏйлɵшɵт. Орус тилин сʏйлɵгɵндɵр абдан эле аз санда калганы айтылат. Ошондой эле алар христиан дининин православие агымын карманышат.

Аляскада кɵптɵгɵн орусча аталыштар кездешет.Денментьев, Квалсников, Тимофеев, Петрушка деген фамилиялар сакталып калган. Алясканын чок орто борборунда накта индеецтик кыштак бар, аталышы жыйырманчы кылымдагы бир уруу башчысынын ысмы менен Николай деп аталат.

Аляскада православие сакталып калган, жаштар арасында да тассири бар. Бул жердин орус тарыхына байлаышышкан нерселерди кɵбʏрɵɵк айтып берʏʏнʏ каалаган дилгирлер да бар.Тилекке каршы, саясат абдан катуу таасир берет. Кансыз согуш маалында орус мурастары анча деле колдоо таппаган. 1970-жылдарга дейре Америкада тʏпкʏлʏктʏʏ калкка карата дискриминация болуп келген.Орус тукуму да ушулардын катарына кирген.

Абдираим МАМЫТОВ.