Баланы 1-класска кантип даярдоо керек?

Эң биринчи ата-эне болгондо кандай кубансаң, тай-тай баскан алгачка кадамы, кʏлгɵнʏ, сʏйлɵгɵнʏ, айтор, ɵзгɵчɵ сезим эмеспи. Анан эле балаңыз мектеп босогосун аттайт, анда эки эсе толкундануу каптайт. Быйыл баласын 1-класска берем деген эне-аталар эске алып койчу жагдай тууралуу сʏйлɵшɵбʏз.

Калича Алимканова, Ɵзгɵн районунда 32 жылдан бери мугалимдик кесипти аркалап келет. Башталгыч класстарга сабак берген тажрыйбалуу педагог ата-энелер эске алчу маанилʏʏ делген мисалдарды айтып ɵттʏ.

Бала ата-эненин колдоосун сезʏʏсʏ керек

-Азыр эми мурункудай заман эмес, тээ жайлоого чейин бала акча бар дегендей. Бала бакчага барган бала менен барбаган баланын бир аз айырмасы болуп калат. Бакчада бала кɵп нерсеге ʏйрɵнɵт, эне-атасыз ɵз алдынчалыкка кɵнɵт. Анан да жашы мектепке жетейин деген куракта сɵзсʏз даярдоо тайпасынан келет. Мында бала эч кур десе 15 тамга таанып, колу калем кармаганга кɵнʏп, 1-класска келгенде балага жеңил болуп калат. Коркпой келет. Ал эми бакчага же даярданбаган балага дароо эле келип кɵнʏп кетʏʏ чоңдорго билинбегени менен балага кыйын. Бирок педагогдун милдети ошол балага тамга таанытуу, окутуу да, окутабыз, ʏйрɵтɵбʏз. Кээ бир ата-энелер мугалим ʏйрɵтɵт деп балага жардам бергенден жаа бою качат. ʏйʏнɵ барганда бала менен жекече отуруп иштебеген да энелер болот. Бул дароо эле билинет, окуу китеп, дептери ачылбаган бойдон, салыштырбаган бойдон келет. Ата-эне балага колдоо кɵрсɵтʏʏсʏ керек. Балага алардан чоң колдоо болсо, мектепке, жаңы чɵйрɵгɵ да кɵнʏʏсʏ тез болот.

Бала менен “соодалашпоо” кажет

-Дагы бири баласына абдан ишенет, “балам тамга тааныйт, а тамганы, бны жазат, ала бериңиз” деп келишет. Баланын жашы 6га чыга электе шашкан ата-энелер бар. Баланы кыйнап коесуз дегенде “кыйналбайт, нетпейт, окуйт” дегендер да чыгат. Баланы кʏчтɵп, мажбурлап окуткан туур эмес. Бала балалык доорду сʏрʏʏсʏ керек. Оюнчук ойногон курак ɵзʏнчɵ сонун. Эрте эле чоңойткусу келген ата-энелер ушул нерсени эске алуусу керек. Анткени тамга таанып, жазганы менен баланын кɵңʏлʏ, дити психологиялык жактан деле даяр эмес. Сʏйлɵшɵ келсең “апам айтпадыбы, эгер мектепке барбасаң анда биз менен калбайсың, чоң атаңа же таенеңдикине барасың”, “кийим алпербейм” деген сыяктуу коркутуу сɵздɵрʏн айтышат экен. Бул таптакыр туура эмес. Туура, бала 6 жашта деле окуп кетет, ʏйрɵнɵт, кабыл алуусу жайлар 8 жашында деле жетише албайт.

Ал эми педагог-психолог Айнур Калмаматова борбор калаада жеке мектептерде психолог, педагог болуп иштейт, ɵз тажрыйбасынан бɵлʏштʏ. «Баланы мектепке даярдоо – бул кийим-кече, бут кийим, окуу куралдарын жана канцелярдык буюмдарды сатып алуу гана эмес, ата-энеге тиешелʏʏ психологиялык мамиле» дейт.

Кʏнʏмдʏк тартипти орнотуңуз

-Окуу жылынын башталышына болжол менен эки жума калганда баланын кʏн тартибин тʏзʏʏ зарыл. Бул даярдоо тайпасына же бала бакчага барбаган балдар ʏчʏн ɵзгɵчɵ маанилʏʏ. Бала белгилʏʏ бир убакта ойгонуп, эртең мененки тамакты тез ичип, даярданууга ʏйрɵнʏшʏ керек. Анда мектепке жана оюндарга интеллектуалдык даярдыкка кɵңʏл бурсаңыз болот. Тʏшкʏ жана кечки тамакты, уйкусун кɵзɵмɵлдɵңʏз, бала да саат сайын катуу ʏйрɵнʏшʏ керек.

Балаңызга чоочун чɵйрɵгɵ кɵнʏʏгɵ жардам бериңиз

-Кɵптɵгɵн биринчи класстын окуучулары таптакыр тааныш эмес топко киргенде кыйынчылыктарга туш болушат. Мектеп, бала бакча жакын болсо жана анын даярдоо тайпасындагы достору бала менен бирге 1-класска барса абдан жакшы. Бирок командада тааныш эмес балдар болот. Бала жаңы компанияда байланыш тоскоолдуктарын жеңʏʏгɵ ʏйрɵнʏшʏ ʏчʏн аны оюн аянтчаларына же балдардын оюн бɵлмɵлɵрʏнɵ тез-тез алып барып, кɵндʏрʏʏ керек. Ал жерде бала башка балдар менен баарлашып, тажрыйба алат. Ал эми эң идеалдуу даярдоо варианты – биринчи класска чейин уулуңузду же кызыңызды даярдоо курсуна алып баруу.

Туура эмоционалдык абалды тʏзʏʏ

-Балага мектепте окуу ата-энеси ʏчʏн эмес, ал ʏчʏн кызыктуу жана керектʏʏ экенин тʏшʏндʏрʏʏ жана кɵрсɵтʏʏ керек. Бул ʏчʏн шыктантып, мотивация берип, ийгиликтерин мактап, ката кетиргени ʏчʏн урушпаңыз. Биринчи класстын окуучулары дароо эле бардык предметтер боюнча жакшы окуй алышпайт, бирок бул ʏчʏн баланы кʏнɵɵлɵш керек дегенди билдирбейт. Тескерисинче, мугалим тараптанбы же эне-ата, чоңдор тараптан коркутуулар, кыйкырыктар аны окуудан алыстатат, коркутат. Биринчи класстын окуучусу обочолонуп, дагы жеме угам ролуна кɵнʏп калат. Бала биринчи класска барганга чейин эле анын ийгиликтери менен кемчиликтерин туура байланыштырууну ʏйрɵнʏʏ зарыл. Бул мектепке даярдоодо абдан маанилʏʏ учур.

Баланы мугалим жана мектеп менен тааныштырган оң

-Мектептеги сабактар бала тарабынан маанилʏʏ жана жоопкерчиликтʏʏ иш катары кабыл алынышы керек. Мындай мамилени биринчи класска кире электе эле ʏйрɵтʏʏ керек, башкача айтканда, баланын окууга болгон жоопкерчилигин, мамилесин калыптандыруу зарыл. Кɵбʏнчɵ ата-энелер ɵздɵрʏнʏн жеке тажрыйбасына таянып мектеп билимин баалашат. Бирок, чоңдор ɵздɵрʏнʏн окууларынан кандай сабак алышпасын, бул алардын тажрыйбасы. Ал эми бала ɵз алдынча ʏйрɵнʏʏгɵ туура келет.

Мектепке даярдоо кийинки маанилʏʏ этапты камтыйт. Эң жакшы вариант – 1-сентябрга чейин баланы мугалим менен жана анын келечектеги окуй турган жери менен тааныштыруу. Бул баланы даярдоо класстарына жазуу менен уюштуруу оңой. Аларды ошол эле мугалим жетектеп, анан баланы биринчи класска алып барса абдан жакшы. Ошондо бала мугалимге кɵнʏʏгɵ ʏлгʏрɵт жана анын мектепте адаптацияланышы жеңил, тез болот.

Эртең менен окуучунун абалына кɵз салыңыз

-Мектеп бала ʏчʏн сыноо же «жашоо курсу» болбошу керек. Ар дайым эртең менен балаңыздын абалына кɵңʏл буруңуз. Эч качан ачка же ден соолугу начар сабакка барбасын. Чынында эле бул учурда уулу же кызы мектепти терс сезимдер менен байланыштыра баштайт жана окууга чоң каалоо болбойт.

Мектеп программасын алдын ала ɵздɵштʏрʏʏгɵ аракет кылбаңыз

-Мектепке даярдануудагы дагы бир маанилʏʏ жагдай: балага алдын ала билим менен басым жасабаңыз. Кɵптɵгɵн ата-энелер балдарынын даяр болушун каалашат, ошондуктан алар биринчи класстын программасын эртерээк ɵтʏшɵт. Сиз муну кыла албайсыз: бала биринчи класска кызыкпай калат, окуунун ордуна ал алаксып баштайт. Натыйжада бала мектепте билим алууга болгон кызыгуусу калыптанбайт, кɵп ɵтпɵй ал класста аракетин токтотуп, жакшы бааларды алып келет.

Балага жардам бергиле!

Бала 6-7 жашка чейин ɵзʏ жана ʏй-бʏлɵсʏ тууралуу негизги делген тɵмɵнкʏдɵй маалыматтарды билʏʏсʏ кажет:

• толук аты-жɵнʏн;

• жашын, туулган ай, кʏнʏн, жылын;

• ата-энесинин аты-жɵнʏн, алардын иштеген жерин;

• чоң ата, чоң энесинин, бир туугандардын аттарын;

• жашаган ɵлкɵсʏн, шаарын же айылын, ʏй дарегин.

Мындан тышкары, бала билиши керек болгон:

• адамдардын жана жаныбарлардын дене мʏчɵлɵрʏнʏн аталышы;

• гардероб буюмдарынын, эмеректердин, идиштердин аталыштары;

• транспорттун тʏрлɵрʏ жана алардын ортосундагы айырма;

• тʏстɵрдʏ айырмалоо;