Анарды Арменияда тʏшʏмдʏн жана ийгиликтин символу дешсе, Израилде жаңы жылдык дасторконго милдеттʏʏ тʏрдɵ коюлат, Азербайжанда анар майрамы ɵтɵт, Иранда эстелик тургузушкан. Келгиле, микроэлементтерге бай мɵмɵлɵрдʏн падышасы аталган анар тууралуу айтып беребиз.
Микроэлементтерге бай
Анар жылуулукту сʏйгɵн мɵмɵ, ошондуктан Жакынкы Чыгышта, Кавказда, Африкада жана Азияда жакшы ɵсɵт. Негизги бышкан мезгил сентябрдан ноябрга чейин, бирок анын узак сактап жыл бою дʏкɵндɵрдɵ сатып алууга болот.
Байыркы гректер менен римдиктер бул мɵмɵнʏн даамын гана эмес, пайдалуу жактарын да белгилешкен. Витаминдер менен минералдардын саны боюнча анар алдыңкы орунда. Бир катар изилдɵɵлɵрдʏн аркасында окумуштуулар анар ар кандай оорулардын пайда болуу коркунучун азайтарын аныкташкан.
Калория жана аш болумдуу баалуулугу
Анардын бир порциясында (болжол менен 174 граммында):
Диеталык була — 7 грамм,
Протеин: 3 грамм,
Витамин С: 10,2 мг,
Витамин К: 1:.4 мг
Фолий кислотасы: 18 мкг
Калий: 236 мг бар.
Ошондой эле таттуулугуна карабастан, анар аз калориялуу продукт болуп эсептелет (100 г ʏчʏн 83 калория).
Анар – кʏчтʏʏ антиоксидант
Бул мɵмɵнʏн курамындагы кɵптɵгɵн витаминдер жана минералдар организмге пайдалуу. Анардын курамында зыяндуу таасирлерден жана токсиндерден эффективдʏʏ коргой турган, ошондой эле эрте картаюунун алдын алган эки зат бар:
Анардын ширесинде жана кабыгында табылган пуникалагин кɵк чай менен кызыл шарапка караганда кɵбʏрɵɵк антиоксидантка ээ экени далилденген. Пуник кислотасы анар майын даярдоодо кɵбʏнчɵ косметикалык максаттарда колдонулат. Бул эки компонент тең организмге пайдалуу таасир этет, ар кандай оорулардын алдын алат жана клеткалардын регенерациясына кɵмɵктɵшɵт.
Сезгенʏʏнʏ азайтат
Ɵнɵкɵт сезгенʏʏ кɵптɵгɵн олуттуу ооруларга алып келиши мʏмкʏн. Анар сезгенʏʏгɵ каршы касиетке ээ. Изилдɵɵлɵр кɵрсɵткɵндɵй, бул компонент сезгенʏʏ процесстерин токтотуп, иммундук системаны бекемдейт.
Кан басымды тɵмɵндɵтɵт
Гипертония инфаркт жана инсультка алып келет. Медициналык эксперимент кɵрсɵткɵндɵй, бул оорудан жапа чеккен адамдар эки жума бою кʏн сайын 150 мл анар ширесин ичкенден кийин ɵздɵрʏн жакшы сезе башташкан. Алардын кан басымы нормалдуу деңгээлге тʏшкɵн.
Артрит менен кʏрɵшʏʏгɵ жардам берет
Артрит – муундардагы сезгенʏʏ. Анардагы ɵсʏмдʏк кошулмалары сезгенʏʏгɵ каршы таасирге ээ, бул процесстин оордугун азайтууга жардам берет. Анардын экстракты остеоартрит менен ооруган адамдардын муундарынын бузулушуна бɵгɵт коё алат.
Жʏрɵк-кан тамыр ооруларында
Жʏрɵк-кан тамыр оорулары дʏйнɵдɵ ɵлʏмдʏн эң кɵп таралган себептеринин бири болуп саналат. Кɵптɵгɵн факторлор тукум куучулуктан тартып туруктуу стресске чейин алардын ɵнʏгʏшʏнɵ алып келет. Анардын курамындагы пуника кислотасынын аркасында организмди бул оорулардын ɵнʏгʏшʏнɵн коргоого жардам берет.
Сыноого триглицериддердин (кандагы ашыкча майдын ɵлчɵмʏ) деңгээли жогору болгон 51 адам катышкан. Кʏн сайын 800 мг анар урук майын жегенде триглицериддердин деңгээлин тɵмɵндɵтɵрʏн изилдɵɵчʏлɵр аныктады. Дагы бир изилдɵɵ анар ширесин ичкенден кийин 2-типтеги кант диабети менен ооруган адамдардын канында холестеролдун деңгээли тɵмɵндɵɵрʏ аныкталган.
Бактериялык жана грибоктук инфекциялар менен кʏрɵшʏʏгɵ жардам берет
Анардын курамындагы заттар бактериялык жана грибоктук инфекцияларды пайда кылган микроорганизмдердин санын азайтууга жардам берет. Мɵмɵсʏн жесе ооздун былжыр челине оң таасирин тийгизип, гингивит, пародонтит жана стоматит ооруларын алдын алат.
Эс тутумду жакшыртат
Изилдɵɵлɵр кɵрсɵткɵндɵй, анардын дарылык касиеттери эс тутумду жакшыртат. Бул жемиш экстракты эки грамм хирургиялык наркоздон кийин калыбына келтирʏʏгɵ ɵбɵлгɵ тʏзɵт. 28 улгайган адам менен болгон дагы бир эксперимент кʏнʏнɵ бир стакан анар ширеси оозеки жана визуалдык эс тутумду жакшыртаарын аныктаган. Ал эми чычкандарга жасалган эксперименттердин жардамы менен анар Альцгеймер оорусуна каршы кʏрɵштɵ жардам берерин аныктоого мʏмкʏн болгон.
Чыдамдуулукту жогорулатат
Анар диеталык нитраттарга бай, алар физикалык кɵрсɵткʏчтɵрдʏ жакшыртат. 19 спортчуга машыгууга 30 мʏнɵт калганда бир грамм анар экстракты берилген. Натыйжада алардын кан агымы, чыдамкайлыгы жогорулап, аткарган кɵнʏгʏʏлɵрдʏн эффективдʏʏлʏгʏ жогорулаган.
Зыянын да биле жʏрɵлʏ
Анардын организмге тийгизген пайдасына карабастан, кээ бир ооруларда аны колдонууга этияттык менен мамиле кылуу керек. Анардын ширеси кан басымды тɵмɵндɵтɵт, ошондуктан гипотония менен ооругандар аны ичʏʏдɵн баш тартышы керек. Анардын ширеси кычкылдуулугу жогору болгондуктан, гастрит жана ашказан жарасы менен ооругандарга да каршы кɵрсɵтʏлɵт. Ич каткан адамдар анар жебегени оң.
Негизинен анардын ширесин этияттап ичʏʏ керек, антпесе былжыр челди дʏʏлʏктʏрɵт, тиштин эмалын сактап калуу ʏчʏн оозду чайкоо керек.
Гастроэнтеролог жана диетолог Бермет Кусеинова:
-Анарды уругу менен жесе болобу?
— Эми килограмм анарды жебей, бир же эки мɵмɵ менен чектесеңиз, уруктары менен жемиштерди жегенде ден соолукка байланыштуу кɵйгɵйлɵр болбойт.
-ʏй шартында уруктардын жана кабыкчалардын кайнатмасын жасоого болобу же даяр сатып алган жакшыбы? Анар бɵлʏктɵрʏ чындап эле пайдалуубу?
-Мембранада бир кыйла кɵп танин (галл кислотасынан жана флавоноиддердин фенолдук кошулмаларынын тобу), болжол менен 15-30% бар, бул анардын тутантуучу касиеттерин, анын антибактериалдык активдʏʏлʏгʏн, сезгенʏʏгɵ каршы жана диареяга каршы таасирин аныктайт.
Максималдуу таниндер кабыгында топтолот. Кайнатманы ʏй шартында даярдасаңыз болот, мисалы, орофаринстин кичине сезгенишине, дерматоздордон улам кычышууга пайдасы тиет, бирок олуттуураак жагдайлар ʏчʏн бул мʏмкʏн эмес. Ɵнɵр жай версиясы натыйжалуураак болот, бирок сизде олуттуу ичеги-карын, ашказан оорулары бар болсо бул жардам бербейт.
Кɵп жылдан бери короосуна анар багын ɵстʏргɵн багбан Нурулло Саидов сырлары менен бɵлʏштʏ.
Анарды кантип тандап, сактоо керек?
-Анарды сатып алууда биринчи кезекте кабыгынын тʏсʏнɵ кɵңʏл буруш керек. Мɵмɵ-жемиштин бышканын ичке кабыгы жана дандары ичинен дɵмпɵйʏп тургандай кʏрɵң кɵрʏнʏш кɵрсɵтʏп турат. Жемиш салмактуу болушу шарт: ал канчалык оор болсо, бышкан жана ширелʏʏ болуу ыктымалдыгы ошончолук жогору болот. Анарды дарбызга окшотуп чертип кɵрʏп тандаса болот. Бышкан мɵмɵдɵн катуу ʏн чыгат.
Туура шарттарда жемиш бир топ узак убакыт бою сакталышы мʏмкʏн, бирок температура жана сортуна жараша болот. Бɵлмɵнʏн температурасы (18–24°) узак мɵɵнɵткɵ сактоого ылайыктуу эмес, анар куурап калат, андыктан мындай шарттарда аны бир жуманын ичинде жеш керек. Мɵмɵ-жемиштерди муздаткычта калтыруу жакшы, ал жерде жогорку нымдуулук жок болгондо эки айга чейин сакталат. Анардын кабыгы кесилип калган болсо, анда аны эки-ʏч кʏндʏн ичинде жеш керек.
Анар ɵстʏрʏʏ
Анарды ɵстʏрʏʏнʏн маанилʏʏ шарты болуп кышында +15 °C активдʏʏ температуранын жалпы суммасы саналат. Бул чоң жана жакшы жемиштердин ачкычы болгон жылуулук.
Анар топуракты кɵп талап кылбайт. Ал тургай нымдуу шарттарда ɵсɵ алат. Кɵптɵгɵн мɵмɵлʏʏ дарактарга окшоп (60×70 см) отургузулган чуңкур казып, тʏбʏнɵ топурактын тʏшʏмдʏʏ катмары (болжол менен 15 см) жана топурак менен аралашкан чиринди (чакадан бир аз чоңураак) куюлат. Отургузулгандан кийин топурак жакшы сугарылып, кургак отоо чɵптɵр, саман же чириндини таштап коюу керек. Бул нымдуулуктун топуракта узак болушуна жардам берет.
Бошоңдоо
Жумшартуу отургузгандан 1 жылдан кийин жʏргʏзʏлʏʏгɵ тийиш. Бул вегетация мезгилинде ɵзгɵчɵ пайдалуу.
Сугаруу
Анарды азыраак сугарыңыз. Экинчи вегетациядан баштап, топурактын бир аз кургашы мɵмɵлɵрдʏн жаракаланышына алып келет.
Кышында жылуулоо
Кышында бутактарды боо менен байлап койсоңуз болот. Эгер кɵчɵттʏ жаңы отургузган болсоңуз кʏзʏндɵ ал жерге ийилип, жʏзʏм сыяктуу жер менен жылууланат. Жогору жактан баштап, ɵсʏмдʏк кылдаттык менен жерге ийип ʏстʏ жагына болжол менен 4 кʏрɵктɵй топурак таштап, андан кийин ɵсʏмдʏктʏ катар аралыктарынан 20 смдей катмар менен топурак менен жабылат. Жазында ʏшʏк коркунучу ɵткɵндɵ акырындык менен бошотуп коёсуз.
Бутоо
Кɵптɵгɵн мɵмɵ-жемиш ɵсʏмдʏктɵрʏ сыяктуу эле анар да картаюуда жана жашартуучу бутоолорду талап кылат. Бул адатта 20 жылда бир жолу болот. Бул ʏчʏн бутактары кыркылып, ошону менен жаңыларынын ɵсʏшʏнɵ жана тʏшʏмдʏн кɵлɵмʏн кɵбɵйтʏʏгɵ тʏрткʏ берет.
Жер семирткичтерди колдонуу
Жер семирткичтердин негизги бɵлʏгʏ себʏʏ алдында жерге чачылат, бирок топурак начар болсо, июнь айынын ортосунан баштап ɵсʏмдʏк фосфор-калий же азот камтыган жер семирткичтер менен азыктандырыла баштайт. Жайында сугаруу учурунда суюк жер семирткичтерди колдонсо болот.
Окшош макалалар
Шайлоо өнөктүгү учурунда коопсуздук сакталат
“Июль айынан “Коопсуз шаар” долбоору толук кандуу ишке кирет”
Кесипкɵй муниципалдык кызматкерлер